مبانی اخلاقی حقوق بیماران در منابع پزشکی نیاکان

مقدمه: حفظ تندرستی افراد سالم و بازگرداندن سلامتی به کالبد بیماران، در طول تاریخ جزو وظایف آشکار جامعه پزشکی و بهداشت بوده است لذا وقتی صحبت از جنبه های مختلف حقوق بیماران به میان می آید منظور، رعایت موازین مربوط از سوی جامعه ی پزشکی اعم از پزشکان، پرستاران، داروسازان و دست اندرکاران امور بهداشتی است. اهداف و روش مطالعه: به منظور بررسی دیدگاه های پزشکی نیاکان درباره ی حقوق بیماران با عنایت به این که برخی از داده های مربوط به آن در منابع اصلی طب سنتی و بخشی از آن در کتب دینی درج شده است با طراحی یک مطالعه کتابخانه ای به سراغ منابع مورد اشاره به ویژه نسخه های الکترونیکی «الحاوی رازی، کامل الصناعه اهوازی، قانون در طب ابن سینا، ذخیره خوارزمشاهی حکیم جرجانی، کتاب اوستا، کتاب مقدس، قرآن و...» رفته و از لحاظ لغوی و محتوایی به جستجو و یادداشت برداری پرداختیم و هدف اصلی از پژوهش حاضر، بررسی دیدگاه های پزشکی نیاکان درباره ی جنبه های مختلف حقوق بیماران بوده است. یافته ها: در کتاب اوستا آشکارا بر لزوم کارآزمودگی پزشکان و تعیین دستمزد به فراخور میزان درآمد مردم تأکید شده است. در کتاب تورات با دست اندرکاران حکومت وقت که حقوق بیماران را مراعات نمی کرده اند برخورد گردیده و به آن ها تذکر داده شده است. در انجیل های چهارگانه به کرّات بر امر مداوا و رسیدگی به بیماران تأکید شده است. پس از ظهور اسلام، دانشجویان پزشکی قبل از شروع درس های اصلی، دروسی نظیر فقه، اخلاق، منطق، علوم طبیعی، هندسه، هیأت، نجوم و حساب را می گذراندند تا پس از تهذیب لازم به عرصه ی مقدس پزشکی وارد شوند. در قرآن مجید نجات جان یک نفر انسان از هر طبقه و نژاد و مذهبی معادل نجات جان تمامی انسان ها درنظر گرفته شده است و بر معافیت بیماران از فعالیت های روزمره به ویژه عبادات واجب، تأکید شده است. در این منابع به منظور آشنایی دست اندرکاران امور پزشکی و بهداشتی و دریافت کنندگان این گونه خدمات، هشدارهایی در خصوص داروهای تقلبی، ناآگاهی برخی از پزشکان و لزوم آمادگی کامل جامعه ی پزشکی همراه با رهنمودهایی در زمینه ی نحوه ی تولید صحیح داروها و ارائه ی خدمات صحیح پزشکی به چشم می خورد. نتیجه گیری: طبق مستندات موجود، در پزشکی نیاکان، مرز مشخصی بین اخلاق عمومی و حرفه ای، حقوق عمومی و حرفه ای، اخلاق و حقوق و حقوق و اخلاق به چشم نمی خورد و اخلاق همچون روحی در کالبد حقوق و حقوق همچون محملی برای حمل اخلاق به موازات یکدیگر به پیش می روند و با توجه به جامعه نگری طب سنتی و اولویت حفظ سلامتی افراد سالم بر بازگرداندن سلامتی به کالبد بیماران، بیش از آن که تنها به حقوق بیماران پرداخته شده باشد به «حقوق سلامت» که عنوان فراگیرتری است توجه شده است و به عبارت دیگر، حفظ سلامتی را در اولویت قرار داده اند و در مجموع، توجه به «حقوق سلامت» در ایران قبل و بعد از اسلام همواره در سایه ی پیروی از ادیان الهی، تخلُّق به اخلاق انسانی، گذراندن دروس مناسب در دوران علوم پایه پزشکی و آشنایی با تقوای عملی پیش کسوتان، در رأس برنامه های آموزشی پزشکی و بهداشتی قرار داشته است.